PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin özellikle okullarda sunuluş biçimleri incelendiği zaman bu hizmetlerini bir bütünlük içinde de olsa ayrı servisler altında toplandığı görülmektedir. Bu servisler değişik yazarlar tarafından farklı şekilde belirlenmekle birlikte en geniş haliyle, rehberlikte hizmet alanları şu dokuz alanda toplanabilir:

1. Psikolojik danışma hizmetleri
2. Bireyi tanıma hizmetleri
3. Bilgi toplama ve yayma hizmetleri
4. Yerleştirme hizmetleri
5. Alıştırma-oryantasyon hizmetleri
6. Müşavirlik hizmetleri
7. Araştırma ve değerlendirme hizmetleri
8. Çevre ve veli ile ilişkiler

Kurumdan kuruma ve okuldan okula değişen amaç ve ihtiyaçlara göre, psikolojik danışma ve rehberlikteki hizmet alanlarına verilecek ağırlık ya da yoğunluk farklı olabilir ancak bu hizmet gruplarının bir bütünlük içinde birbirini tamamlayan hizmetlere olduğu, bunlar arasında da çok yakın ilişkilerin bulunduğu ve bunların bağımsız ayrı hizmetler gibi düşünülemeyeceği iyice anlaşılmalıdır (Kepçeoğlu,1993,s:69-70).

1. Psikolojik Danışma: Psikolojik danışma hizmetlerinin amacı, bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardım etmektir. Bireylerde davranış değişikliğinin meydana gelmesine uygun ortam ve koşulların sağlanmasına özen göstermek gerekir. Okullarda psikolojik danışma hizmetlerini hem bireysel hem grupla psikolojik danışma çalışmaları olarak dengeli bir biçimde ve birlikte yürütmek gerekir. Okullardaki psikolojik danışma uygulamaları özellikle şu problem alanlarında yoğunlaştırılabilir: öğrencilerin başarısızlık ve öğrenme güçlükleri, geleceğe dönük öğrenim ve meslek seçme planları, kişisel ve sosyal problemler, okulla ilgili problemler, aile ile ilgili problemler, başkaları ile ilişki kurabilme ve arkadaşlık ile ilgili problemler.

 Psikolojik danışma hizmetinde benimsenmesi gereken bazı önemli ilkeler vardır.

1. a) Psikolojik danışma hizmetleri demokratik bir ortamda ancak insancıl bir anlayışla sunulabilir.
2. b) Psikolojik danışma hizmetleri tüm bireylere ve ihtiyaç duyulan her konuda verilebilir.
3. c) İster bireysel, ister grupla danışma olsun danışan-danışman arasında yüzyüze ve karşılıklı bir iletişim kurulması zorunludur.
4. d) Danışman ile danışan arasında kurulan ilişki karşılıklı saygı, güven, samimiyet ve gönüllülük esasına dayanmalıdır.
5. e) Danışanların sorunu ne kadar fazla olursa olsun danışman tarafından bir hasta değil normal bir insan olarak kabul edilirler.
6. f) Psikolojik danışma hizmetlerinde, bireyi eleştirme, yargılama ve değerlendirmenin kesinlikle yeri yoktur.
7. Psikolojik danışma ilişkisi gizli, özel ve profesyonel bir ilişkidir.
8. Psikolojik danışma hizmetleri süreklidir (Kepçeoğlu ,1993, S:77-79).

2. Bireyi Tanıma Hizmetleri: Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde bu hizmetlerden yararlanacak bireyleri tanıma genel olarak önemlidir. Ancak, özellikle okullarda öğrencilerin değişik yönleri ile tanınması, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkililiği bakımından daha da önemlidir. Bireyi tanıma hizmetleri diğer psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin önkoşulu niteliğindedir. Okullarda öğrenciler hakkında yeterli bilgi toplamadan onlara etkili bir psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti vermek mümkün değildir.

Bireyi tanımada bilgi toplama alanları:

1. Kimlikle ilgili tanıtıcı bilgiler.
2. Fiziksel gelişime ve sağlık durumu
3. Aile durumu
4. Sosyal gelişim ve uyumu
5. Okul özgeçmişi
6. Zihinsel özellikleri
7. Kişisel özellikleri
8. Eğitsel ve mesleki planları
9. Otobiyografi
10. İş tecrübesi (Kepçeoğlu, 1993, s:97- Tan,1992, s:149).

Bireyi tanımada kullanılan bazı teknikler, gözlem, olay kaydı, dereceleme ölçekleri, otobiyografi, sosyometri, kimdir bu tekniğidir.

3) Bilgi Toplama ve Yayma Hizmetleri: Bilgi toplama ve ayma hizmetleri, genel olarak;

1. a) Okullarda öğrencilere okul içi programlar, sosyal, kültürel ve eğitsel çalışmalar, üst okullar, iş ve meslekler hakkında gerekli bilgilerin toplanıp verilmesi,
2. b) Bu bilgiler ışığında onların bütün olanak ve koşulları dikkate alarak kendilerine en uygun ve doğru olan seçimi yapabilmesini sağlama ile ilgili çalışmaları kapsar(Kepçeoğlu,1993, s:98).

            Bilgi toplama yolları: Doğrudan ilgili okul veya kurumdan doküman isteme, tanıtıcı broşürlerden, gazete ve dergilerden yararlanma, radyo ve televizyon programlarından yararlanma, yasa ve yönetmeliklerden yararlanma, çevredeki çeşitli kurumları ziyaret ederek bilgi edinme, çevredeki diğer ilgili kişilerdin yararlanma.

            Bilgileri paylaşma yolları: Bireysel ve grupla psikolojik danışma, ders konusu gibi öğretmenler tarafından derste sunulması, okul gazetesi, grup tartışmaları düzenleme, ilgilileri davet ederek konferans düzenleme, kitap okutma, ödev ve proje hazırlatma (Kepçeoğlu, 1993, s:103).

4) Yerleştirme hizmetleri: Psikolojik danışma ve rehberlikte yerleştirme hizmetleri, kendi ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli okul içi programlar, üst okullar, iş ve mesleklere yönelen öğrencilerin buralara yerleşmeleri için gerekli olan yardım çalışmalarını kapsar(Kepçeoğlu,1993, s:103).

5) İzleme hizmetleri: Psikolojik danışma ve rehberlikte izleme hizmetleri, çeşitli okul içi programlara, eğitsel kol ve sosyal etkinliklere, başka okullara, geçici işlere, okulu bitirerek sürekli iş ve mesleklere yerleştirilen öğrenciler ile, psikolojik danışma yardımı alan öğrencilerini bulundukları ortamlarda uyum ve gelişim durumları hakkında sürekli bilgi edinmek için yapılan çalışmaları içerir.

İzleme hizmetinin yürütülmesiyle elde edilen bilgiler doğrultusunda yürütülen rehberlik çalışmalarıyla ilgili gerekli yenilik ve değişiklikler yapılabilir.

İzleme hizmetleri, bir süreklilik içinde okulu bitirenleri de kapsayacağından diğer hizmetlere oranla yerine getirilmesi daha zor olan bir hizmettir.

6) Alıştırma-Oryantasyon Hizmetleri : Psikolojik danışma ve rehberlikte alıştırma-oryantasyon hizmetleri öğrencilere okulu ve okulda bulunan olanakları tanıtmak amacı ile düzenlenen çalışmaları kapsar.

Her okul düzeyi için geçerli olmak üzere, okulu ve yakın çevreyi iyi tanıyan ve çevredeki olanakları kullanan öğrencilerin daha üstün bir gelişme gösterdikleri anlaşılmıştır.

Okullarda alıştırma-oryantasyon hizmetleri içinde düşünülebilecek çalışmalar:

1. Okulun kısa bir tarihçe ile tanıtılması
2. Okulun bina ve diğer fiziksel olanakları ile tanıtılması
3. Okulun bulunduğu yakın çevrenin tanıtılması
4. Okulda uygulanan eğitim programlarının tanıtılması
5. Eğitsel, sosyal, kültürel etkinliklerin tanıtılması
6. Okuldaki Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin tanıtılması
7. Okulda uygulanan kuralların tanıtılması                                                 

Okulda düzenlenecek alıştırma-oryantasyon hizmetleri başta okula yeni gelen öğrenciler olmak üzere tüm öğrencilere, öğretmenlere, yöneticilere, uzman personele ve velilere açık olmalıdır.(Kepçeoğlu,1993 s: 107-111).

7) Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmetleri: Psikolojik danışma ve rehberlikte müşavirlik hizmetlerinin amacı, okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha yeterli ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını ve böylece okuldaki çalışmalarda bu anlayışın esas alınmasını ve tüm olanakların bu anlayışa uygun bir biçimde kullanılmasını sağlamaktır. Müşavirlik hizmetleri rehberlik hizmetlerinin etkinliğini artırmaya yardım eder(Kepçeoğlu,1993,s:111).

8) Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri: Uygulanmakta olan psikolojik danışma ve rehberlik programlarının etkililiği ve bu programların yıldan yıla geliştirilip yenilenmesini sağlayan faaliyetler araştırma ve değerlendirme hizmetleridir.(Kepçeoğlu,1993, s:114).

9) Çevre ve Veli İle İlişkiler: Çevre ve veli ile kurulacak ilişkiler okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri yürütülürken her aşamada velilerle ilişki kurulması ve işbirliği sağlanması gerekir (kepçeoğlu,1993,s:117)